Монголын НӨАТ-ын шинэчлэл: 2025 оны төслийн өөрчлөлтүүд

Монгол Улсын Засгийн газар шинэ НӨАТ-ын тухай хуулийн төслийг боловсруулж, 2025 оны хаврын чуулганд өргөн мэдүүлэхээр бэлтгэж байна. Тус хуулийн төсөлд олон нийтийн саналыг 2025 оны 4-р сарын 12-ыг хүртэл хүлээн авч буй юм.

Одоогийн НӨАТ-ын тухай хууль ба өөрчлөлтийн шаардлага

Одоогийн мөрдөгдөж буй НӨАТ-ын тухай хууль 2016 оны 1-р сарын 1-ээс хэрэгжиж эхэлсэн. Энэхүү хуулиар дараах гол өөрчлөлтүүд орсон:

• Цаасан НӨАТ-ын баримтыг халж, E-баримтын системийг нэвтрүүлсэн.
• Гадаадын үйлчилгээ үзүүлэгчдэд төлөх төлбөрт 10%-ийн НӨАТ суутган тооцох тогтолцоог бий болгосон. Гэвч энэ нь Монголын аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд буцаан авах боломжгүй байв.
• Хөрөнгийн худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг хэдэн жилийн хугацаанд хуваан буцаан авах зохицуулалттай болсон.

2025 оны НӨАТ-ын төслийн онцлох өөрчлөлтүүд

Шинэ хуулийн төсөл одоогийн хуулийг илүү боловсронгуй болгож, бизнесүүдэд эерэг нөлөө үзүүлэхээр байгаа нь анзаарагдаж байна. Гол өөрчлөлтүүдийг дурдвал:

• НӨАТ төлөх бараа, үйлчилгээний жагсаалт байхгүй – Өмнөх хуульд НӨАТ-т хамрагдах бараа, үйлчилгээг жагсааж байсан бол шинэ төсөлд зөвхөн НӨАТ-аас чөлөөлөх бараа, үйлчилгээг тодорхойлсон.
• НӨАТ-аас чөлөөлөх жагсаалт багассан – 2016 оны хуульд 49 төрлийн чөлөөлөлт байсан бол шинэ төсөлд зөвхөн 16 төрлийг үлдээжээ. Үүнд санхүүгийн үйлчилгээ, үнэт цаасны худалдаа, боловсруулаагүй ашигт малтмалын экспорт, хувийн хэрэглээний компьютерын импорт, шашны үйл ажиллагаа гэх мэт орсон байна. Энэ нь өмнө нь НӨАТ-аас чөлөөлөгдсөн тул орж ирсэн НӨАТ-аа буцаан авч чаддаггүй бизнесүүдэд эерэг өөрчлөлт авчирч, зардлыг нь бууруулах юм.
• Хөрөнгийн худалдан авалтад төлсөн НӨАТ-ыг олон жилийн хугацаанд буцаан авах шаардлагагүй болсон.
• НӨАТ төлөгчийн босго хэмжээг 400 сая төгрөг болгож нэмэгдүүлсэн. – Сүүлийн 12 сарын борлуулалт 400 сая төгрөгөөс дээш гарсан аж ахуйн нэгжүүд НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх ёстой. Харин борлуулалт нь энэ босгын 20%-д хүрсэн тохиолдолд сайн дураар бүртгүүлэх боломжтой.
• НӨАТ төлөх хугацаа сунгагдсан – Өмнө нь сар бүрийн 10-ы дотор төлдөг байсан бол 15-ы дотор төлөхөөр өөрчилсөн.
• Шударга татвар төлөгчдөд НӨАТ төлөх хугацааг 3 сар хүртэл хойшлуулах боломжтой болсон.
• Иргэдэд олгох НӨАТ-ын хөнгөлөлтүүд нэмэгдсэн:
  
  • 500,000 төгрөг хүртэлх сарын худалдан авалтад 100% НӨАТ-ын хөнгөлөлт
  • 500,001-800,000 төгрөгийн худалдан авалтад 50% НӨАТ-ын хөнгөлөлт
  • 800,001 төгрөгөөс дээш худалдан авалтад 20% НӨАТ-ын хөнгөлөлт

Гадаад үйлчилгээний НӨАТ (RCVAT)-тай холбоотой тодорхойгүй байдал

Шинэ хуулийн төсөлд Монголын компаниудын гадаадын үйлчилгээ үзүүлэгчдэд төлдөг төлбөр дээрх НӨАТ-ыг хэрхэн тооцох талаар тодорхойгүй байдал бий. Одоогийн 2016 оны хуулиар 10% НӨАТ-ыг Монголын компаниуд суутгаж, харин энэ НӨАТ-ыг буцаан авах боломжгүй байдаг.

2025 оны хуулийн төсөлд:

• Гадаад үйлчилгээний төлбөрт НӨАТ тооцож, буцаан авах боломжтой болгох уу?
• Өмнөхтэй адил 10% НӨАТ суутган тооцох уу? гэсэн тодорхойгүй байдал бий.

Энэ нь дараах заалтуудаас үүдэлтэй:

• 14.3-р заалт – Гадаадын үйлчилгээ үзүүлэгчээс суутгасан НӨАТ-ыг татварын өглөг гэж үзнэ.
• 16.2-р заалт – Гадаадын үйлчилгээ үзүүлэгчээс суутгасан НӨАТ-ыг сар бүрийн тайланд тусгах ёстой. Харин НӨАТ төлөгч биш этгээдийн хувьд орлогын албан татварын тайланд тусгах ёстой гэж заасан.

Дүгнэлт

2025 оны НӨАТ-ын тухай хуулийн төсөл бизнес эрхлэгчдэд эерэг өөрчлөлт авчрах нь дамжиггүй. Гэсэн хэдий ч, гадаад үйлчилгээний НӨАТ-тай холбоотой тодорхойгүй заалтуудыг цаашид сайжруулах шаардлагатай байна.

Манай Onch & Company хуульд оруулах өөрчлөлтийн талаар санал, зөвлөмжөө хүргэхээр ажиллаж байна. Бид RCVAT буюу гадаад үйлчилгээний НӨАТ-ыг буцаан авах боломжтой болгох нь татвар төлөгчдөд эерэг нөлөөтэй гэж үзэж байна. Хэрэв энэ НӨАТ-ыг буцаан авах боломжгүй хэвээр үлдээвэл Монголын бизнесүүдэд нэмэлт зардал үүсэх юм.

Энэхүү шинэчлэл батлагдвал Монголын эдийн засагт эерэг өөрчлөлт авчирч, бизнесийн орчинг сайжруулах боломжтой гэж үзэж байна.