Нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагналын үндэс суурь нь олон улсын болон үндэсний стандартууд дээр тогтдог. Тэдгээрийн дотроос хамгийн өргөн хэрэглэгддэг хоёр стандарт бол IFRS (International Financial Reporting Standards) буюу болон GAAP (Generally Accepted Accounting Principles) юм. Энэ нийтлэлээр IFRS-ийн мөн чанар, түүний GAAP болон бусад бүртгэлийн стандартуудаас ялгарах гол онцлогийг тайлбарлана.

‍IFRS гэж юу вэ?

IFRS буюу Олон улсын санхүүгийн тайлагналын стандартууд нь олон улсын бизнес, хөрөнгө оруулагчид, санхүүгийн байгууллагууд хоорондоо нэгдмэл ойлголттой байж, нээлттэй харилцах зорилгоор боловсруулагдсан стандартуудын цогц юм. IFRS-ийг Лондон хотод төвтэй Олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын зөвлөл (IASB) боловсруулдаг.

IFRS нь дараах гол зарчимд суурилдаг:

• Ил тод байдал, харьцуулж болохуйц тайлагнал

• Зах зээлийн бодит үнэлгээ (fair value)

• Хэрэглэгчдэд чиглэсэн тайлагнал

GAAP гэж юу вэ?

GAAP буюу "Ерөнхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн нягтлан бодох бүртгэлийн зарчим" нь АНУ-д хэрэглэгддэг үндэсний стандартуудын багц юм. Үүнийг АНУ-ын Санхүүгийн нягтлан бодох стандартын зөвлөл (FASB) боловсруулж, хяналт тавьдаг.

GAAP нь илүү нарийвчилсан заавар, журамд тулгуурладаг бөгөөд тайлагналын процессыг нарийн журамчилсан байдаг. Энэ нь ихэнх тохиолдолд хууль эрх зүйн орчин болон татварын тогтолцоонд суурилсан байдлаар илэрдэг.

IFRS vs GAAP: Гол ялгаанууд

‍

Яагаад IFRS нь Монгол зэрэг орнуудад чухал вэ?

Монгол Улс гадаадын хөрөнгө оруулалт, олон улсын санхүүгийн зах зээлтэй уялдаатай болж буй энэ үед IFRS нь дараах давуу талыг олгодог:

• Гадаад хөрөнгө оруулагчидтай нэгдсэн тайлагналын хэл ашиглах боломж;

• Санхүүгийн тайланг олон улсын зах зээл дээр танигдахуйц болгох;

• Хөрөнгийн зах зээл, банк, аудитын байгууллагуудад ил тод байдал, итгэлцлийг бий болгох.

Дүгнэлт

IFRS болон GAAP хоёр нь өөр өөр гүн гүнзгий хандлагатай ч хоёулаа бизнесийн санхүүгийн мэдээллийг үнэн зөв, нээлттэй тайлагнахад чиглэсэн байдаг. IFRS нь олон улсын үйл ажиллагаа бүхий компаниудад илүү тохиромжтой байхад, GAAP нь АНУ-ын зах зээлд төвлөрсөн байгууллагуудад илүү зохицсон байдаг. Жишээлбэл, Европын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй олон улсын корпорациуд IFRS ашигладаг бол, АНУ-ын Nasdaq эсвэл NYSE-д бүртгэлтэй компаниуд GAAP-ийг дагаж мөрддөг. Монгол Улсад IFRS-ийг бүрэн нэвтрүүлэх зорилт нь үндэсний эдийн засгийн олон улсын оролцоог нэмэгдүүлэх стратегийн алхам гэж үзэж болно.

(Cover photo credit Julia Volk)